Auschwitzetik haratago

Auschwitzetik haratago:
Europako XX. mendeko masa-indarkeriaren salbuespena eta jarraitutasuna

"Seeing Auschwitz" erakusketa dela eta, KM Kulturuneko Areto Nagusian garatu beharreko kultura-programa. Erakusketa zentro horretako beheko solairuko Erakustaretoan egongo da zabalik, 2021eko uztailaren 3ra arte.

Bost hilabete hauetan zehar, Europako masa-indarkeriaren hainbat ikuspegi aztertuko ditugu, eta "Seeing Auschwitz" erakusketa ardatz artikulatzailetzat hartuko dugu. Lageren esperientziatik abiatuko gara, bai lekukotasunari dagokionez, bai kultura irudikapenari dagokionez, eta iragana berrikusteko gaur egungo premiari buruz hausnartuko dugu. Errepresio frankistaren makineriaren eta nazismoaren arteko harremana aztertuko dugu, ikuspegiari genero ikuspegia eta sexu indarkeriari buruzko azterketa gehituz. Espainiako indarkeria koloniala eta haren ondorioak Espainiako memoria historikoa berreskuratzeko mugimenduarekin eta Saharan dagoen egungo gatazkatsuarekin lotuko ditugu. Europako errefuxiatuen gaia eta nekropolitika aztertuko ditugu, gaur egungo masa indarkeriaren modu gisa. Horrela, masa indarkeriaren ezagutzan sakontzen saiatuko gara, etengabeko elkarrizketaren bidez, esperientzien arteko zubiak eraikiz eta elkarrizketarako eta arretaz entzuteko guneak sortuz.

"Seeing Auschwitz" erakusketaren bisita gidatu birtuala

Kultura programaren ekitaldietara joateko beharrezkoa da izena ematea:
Tl. 943 11 28 93  (08: 30etik 14:30era)
programazioa@gipuzkoa.eus

Otsailak 18, 19:00, hitzaldia
Una violencia indómita
XX. mendean, Europako indarkeria ez zen kontinentea suntsitu zuten bi gerra handietara mugatu. Indarkeria koloniala, garbiketa etnikoa, genozidioa, gerra eta sexu indarkeria hainbat historia eta lurraldetan elkartzen dira. Julián Casanovak arrazaren eta nazioaren ideologiaren bitartez aztertzen du historia, baita gerrek eta iraultzek sortutako krisi uneen eta utopia totalizatzaileen proiektuen bitartez ere. Indarkeria neurrigabeko mende bat, ageriko orbain eta ezkutuko sarraskiak eta suntsipenak dituena. Oraina egindako iragana, gogoratzen, ahazten, aurrez aurre jartzen eta erreprimitzen dena.
Partaideak: Julián Casanova; Edurne Portela.
(Hizkuntza: gaztelania)

Otsailak 23, 18:00, proiekzioa
The Cut 
Fatih Akin, 2014, 138'
Fatih Akin zuzendari alemaniarra da, Hanburgon jaioa. Gurasoak Turkiako emigranteak zituen. Hainbat lanen egilea da, hala nola Gegen Die Wand (gaztelaniazko izenburua Contra la pared), Auf der anderen Seite (gaztelaniazko izenburua Al otro lado) edo Soul Kitchen. Forma epikoekin, baina baita forma intimista eta melodramatikoekin ere, filmatzen du Nazareren historia. Nazare gizon lasai eta zoriontsu bat da eta harrapatuta dago, Historia Modernoko lehen genozidiotzat hartzen den armeniar herriaren genozidioan. Kausatzaileak, hau da Turkiak, oraindik ez du onartu genozidio hori. Armeniatik Kubara eta Dakotara daraman road movie bat ere bada, XX. mendean zehar doana.
Aurkezlea: Begoña del Teso.
(Hizkutnza: JBA rmeniera, ingelesa, arabiera eta turkiera; azpitituluak gaztelaniaz)

Martxoaren 2, 19:00, solasaldia
El compromiso editorial frente a la desmemoria
Shoah eta Espainiako gerra zibilaren eta diktadura frankistaren iragana bukaezina da, biziraun zutenen testigantzetan eta memorietan esperientziari eta giza izaerari buruz azaltzen jarraitzen digutelako, baita asaldura aldi horien etengabeko ikerketa historiko eta filosofikoagatik ere. Hiru argitaletxe independente horiek bi indarkeriei buruzko funtsezko lanak dituzte katalogoan, eta horien argitalpena lan etiko, politiko eta pedagogikoa da  orainaldian kokatzeko.
Partaideak: Alfonso Castán (Contraseña), Joan Tarrida (Galaxia Gutenberg), Marta Martínez (ContraEscritura); Ruth Pérez de Anucita (moderatzailea).
(Hizkuntza: gaztelania)

Martxoaren 9, 18:00, proiekzioa
Triumph des Willens (Borondatearen garaipena)
Leni Riefensthal, 1935, 114'
Alderdi nazionalsozialistak 1934an Nurembergen egin zuen biltzarrean filmatutako dokumentua bakarrik izan zitekeen, 70.000 afiliatu eta jarraitzaile baino gehiago joan baitziren bertara, baina Riefensthal aktoreak, oso interesgarria izan zen Das blaue Licht (gaztelaniazko izenburua, La luz azul) zuzendu zuen aktoreak, sorgintzat hartutako gazte bati buruzko ipuin tragikoa, propaganda zinemaren adibide bikainaz gain, mundu erdian saritutako abangoardiako obra bat ere bihurtu zuen. Obra hori Chaplin, George Lucas, Peter Jackson, edo Ridley Scottek ikertu zuten. Lenik aireko hartualdiak erabili zituen, perspektiba distortsionatu zituen eta kamera lehen gutxi batzuk bezala mugitu zuen. Filmak, beste askok bezala, etorkizuneko ikara iragartzen zuen.
Aurkezlea: Begoña del Teso
(Hizkuntza: JBA alemaniarra; azpitituluak gaztelaniaz)

Martxoak 16, 19:00, hitzaldia
Violencia de masas, violencia sexual: la mujer como víctima en guerras y conflictos civiles
Indarkeria garaietan, emakumearen gorputza borroka eremu bihurtzen da etsaiaren aurkako gorrotoa eta zigorra erabakitzeko. Orduan, gizarte patriarkaletan, emakumearen aurkako eguneroko indarkeria eta indarkeria baimendua paroxismora iristen da, bortxaketa sistematikoen, konfinamenduen eta muturreko iseken bidez. XX. mende osoan zehar kontinentea zeharkatzen duen korrontea da indarkeria hori: Espainiako gerra zibileko, nazien kontzentrazio esparruetako eta sobietar tropek arrastatutako lurretako emakumeen testigantzak geratzen dira; eta, gure  memorian, oraindik ere geratzen da Bosniako emakumeen bortxaketa masiboak izan zireneko azken zoritxarreko adierazpen hori.
Partaideak: Noelia Adánez; Itziar Alkorta (moderatzailea).
(Hizkuntza: gaztelania)

Martxoak 23, 18:00, proiekzioa
Zinema Saul fia 
Lászlo Nemes, 2015, 107'
Oscarraren irabazlea eta Cannesen irabazlea, filma pantailetara iritsi zen kontzentrazio-esparruetako izugarrikeria filmatzeko moduak agortuta zeudela uste genuenean. Saúlen erretratua: Auschwitzen errausketa labeak garbitzeaz arduratzen zen hungariar juduak gizaki izaten jarraitu nahi zuen eta otoitz egiten hildako haur baten heriotza zela eta. Harrituta eta txundituta utzi zuen Claude Lanzmann beti zakarra, Soahen egilea.
Aurkezlea: Begoña del Teso.
(Hizkuntza: JBA hungariera; azpitituluak gaztelaniaz)

Apirilak 13, 18:00, proiekzioa
Guerreros
Daniel Calparsoro, 2002
Hasta el cielo filmarekin zinematan arrakasta izaten ari den sortzailearen hitzetan: «Guerreros filmak soldadu batzuek herri bateko argi elektrikoa berreskuratzeko duten misioa kontatzen du, nola iluntasun berean galtzen diren piztiak bihurtuz. Hala ere, hau ez da gerra tradizionaleko film bat. Bidaia baten historia da, gerra film bat balitz bezala hasten den bidaia batena, eta izu filma izaten amaitzen dena». Kosovon gaude, 2000 urteko Kosovon. Misio humanitario batean, ustez….
Aurkezlea: Begoña del Teso.
(Hizkuntza: gaztelania)

Apirilak 27, 19:00, hitzaldia
La identidad sefardita en España en relación al Holocausto
Esther Bendahanek, "Si te olvidara Sefarad" izeneko azken liburuan, Espainiako identitate sefarditari buruz hausnartzen du, literatura osoa ezaugarritzen duen ikuspegi bikoitzetik: batetik, bizi esperientzia, memoria eta familia oroitzapena, eta, bestetik, judaismo sefarditaren ezagutza sakonak ematen duen erudizioa eta hausnarketa. Hitzaldi hau sefardi identitateari buruzko hausnarketa izango da, Shoah-ri dagokionez eta Espainiako testuinguruan, indarkeria antisemiten istorio propioekin.
Partaideak: Esther Bendahan, Berta Ares (aurkezlea).
(Hizkuntza: gaztelania)

Maiatzak 4, 19:00, solasaldia
La violencia de masas en la explotación colonial y sus consecuencias presentes
Europako potentzien ustiapen kolonialak, XX. mendean zehar, kontinentean errepikatu zen indarkeria sortu zuen, bere ezaugarriekin. Horren barruan sartzen da, halaber, Espainiako jarduera koloniala Afrikan, historia manipulatua eta isildua, ez bakarrik erregimen frankistan, baita demokraziarako trantsizioan ere. Laura Casiellesek eta Paco Etxebarríak masa-indarkeria aztertzen dute, teoria politiko eta kulturalaren eta auzitegi antropologiaren ikuspegitik, Mendebaldeko Saharako deskolonizazioaren testuinguruan arreta berezia jarriz.
Partaideak: Laura Casielles, Paco Etxeberria.
(Hizkuntza: gaztelania)

Maiatzak 6, 1900, proiekzioa Tabakaleran
German Concentration Camps Factual Survey
Sidney Bernstein, 2014, 88¨
1945eko irailaren 29an, kontzentrazio esparruei buruzko dokumental paregabe baten amaitu gabeko muntaia proiektatu zen Londresen. Bost hilabetez, Sidney Bernsteinek talde txiki bat zuzendu zuen soberan zegoen metraje hunkigarriarekin filma guztiz osatzeko.
Aurkezlea: Jaime Pena
(Hizkuntza: JBA ingelesa; azpitituluak gaztelaniaz)
Sarrerak erosi

Maiatzak 11, 18:00, proiekzioa
My neighbor, My killer
Anne Aghion, 2009, 80'
Anne Aghion franko-amerikar dokumentalistak sariak eta goraipamenak bereganatzen ditu (Emmy bat, UNESCOren Fellini, Guggenheim Fundazioaren beka bat), eta hamar urte behar izan zituen lan hori osatzeko, Ruandako genozidio garaikidean oinarritzen den lana, hain zuzen ere. Eta oinarritzen du milioi bat gizaki baino gehiagoren torturaren, erailketaren eta bortxaketaren ondoren. Eta oinarritze herrialdean gorte gakakoa, hau da, antzinako justizia sistema komunitarioa, berrezartzen denean herrian, non herria baita, herrixketan bilduta, akusatuak, lekukoak, eta biktimak entzuten dituena (egia esan, bizilagunak) eta epaia ematen duena bizitzen jarraitu ahal izateko… elkarrekin?
Aurkezlea: Begoña del Teso.
(Hizkuntza: JBA ingelesa, kinyaruanda; azpitituluak euskaraz)

Maiatzak 18, 19:00, solasaldia
Mauthausen: historia y testimonio
Historia eta memoria oso tresna desberdinak dira, baina osagarriak, nazismoaren kontzentrazio-eremuen muturreko esperientzia ulertzeko. Rosa Toránen eta Etxahun Galparsororen arteko elkarrizketa honetan, Mauthausen eremura hurbiltzen gara ikuspegi bikoitz batetik: historikoa eta bizipenezkoa. Kontzentrazio-eremuko bizirik dauden memoriarekiko konpromisoa historiaren ezagutza sakon eta sakonarekin konbinatzen da.
Partaideak: Etxahun Galparsoro, Ander Izagirre Patxi Presa (moderatzailea).
(Hizkuntza: gaztelania)

Maiatzak 25, 19:00, hitzaldia
Necropolítica o las nuevas formas de violencia de masas
XXI. mendeak masa-indarkeria mota berriak dakartza berekin, XX. mendeko indarkerietatik oinordetzan hartutakoak eta egungo boterearen beharren arabera eraldatuak. Nekropolitika horietako bat da: botere politiko eta soziala erabiltzea, nork merezi duen bizitzea eta nork ez erabakitzeko, zer bizitza bizi daitezkeen eta zer bizitza diren ezabatzea erabakitzeko. Nekropolitikak ez du espetxeratzerik edo genozidiorik behar, arduradunak ez dira hain agerikoak, biktimak gizarte neoliberalek ez-emankorrak, baliogabeak, behin erabiltzeko modukoak edo ustiapen neoliberalaren ondorioz lurraldeak eta gorputzak harrapatzen dituztenak dira. Europako migraziopolitikak, feminizidio masiboa, garai bateko koloniekin eta hegoalde globalarekin Europak duen harremana eta egungo pandemian ahulenak eta zaurgarrienak abandonatzea ere nekropolitikaren adibide dira, masa garaikideen indarkeria gisa.
Partaideak: Nuria Alabao; Gustavo A. Schwartz (aurkezlea eta moderatzailea).
(Hizkuntza: gaztelania)

Maiatzak 27, 19:00, proiekzioa Tabakaleran
Ostatni Etap (Azken fasea)
Wanda Jakubowska, 1948, 110'
Bere familiarekin batera Auschwitzeko kontzentrazio esparrura bidalitako judu bat da Martha Weiss. Iristen den egunean, kointzidentzia batengatik, Martha aukeratuko dute itzultzaile gisa, eta gainontzeko familia hil egingo dute.
Aurkezlea: Begoña del Teso.
(Hizkuntza: JBA ingelesa; azpitituluak euskaraz)
Sarrerak erosi

Ekainak 7, 19:00 mahai-ingurua
Auschwitz, memoria literal, memoria ejemplar
Mahai-ingurua "Auschwitz, memoria literal, memoria ejemplar" izango da. Tzevtan Todorov memoriari buruzko pentsalari garrantzitsuetako baten adierazpen horrekin Auschwitzek utzi dizkigun irakaskuntza batzuk eta hura sortu zuten arrazoiak azpimarratu nahi ditugu. Euskadin 2011ra arte pairatu zen indarkeriaren gakoetako batzuk eskuratzeko ere balio dezakeen izuaren inguruko hausnarketa.
Partaideak: Ana Aizpiri, José Mª Faraldo Jarillo, Víctor Amado. Moderatzailea: Luis Castells.
(Hizkuntza: gaztelania)

Ekainak 15, 19:00, solasaldia
Periodistas testigos: corresponsales y fotoperiodistas especializados en documentar violencias y conflictos
Gerra eta gatazka egoeran komunikabideak egotea funtsezkoa da gertaerak erregistratzeko, eta beti piztu ditu eztabaida etiko handiak lanbidean: nola izan indarkeriaren lekuko, ankerkeria, giza eskubideen urraketa sistematikoa, nola jakinarazi, non kokatzen diren lanbidearen eskakizunak eta non etikarenak. Carlos Hernández de Miguelek eta Patricia Simónek, belaunaldi desberdineko bi kazetarik, gai horiei buruz hitz egin dute gerrako eta gatazka berriko eremuetan izandako esperientzietatik, Balkanetako gerratik hasi eta Lesbos eta Moirako errefuxiatu krisira artekoak.
Partaideak: Patricia Simón, Carlos Hernández de Miguel
(Hizkuntza: gaztelania)

Ekainak 22, 19:00 hitzaldia
Auschwitz eta gero: errepresentazioaren mugak
George Steiner-en arabera Auschwitzeko mundua hitzaren mundutik at zegoen. Adornok poesiaren aukera bera zalantzan jarri zuen horrorearen ostean. Irving Howeren beldurra zen ez ote zuen shoah-ren errepresentazioak gaia otzanduko. Oharpen hauek gorabehera, askok erabili dituzte hitzak kontzentrazio esparruetako beren memoria finkatzeko. Eta lekukotza latz horietatik genozidioak fikzio purura egiten du salto. Dagoeneko ez da beharrezkoa bertatik bertara bizi izana biktima horien istorioa kontatzeko. Shoah superbibentzia edo maitasun istorio baten eszenatoki hutsa bihurtu daiteke horrela. Eta behin onartuta holokaustoa edozein artistak imajinatu eta moldatu dezakeen gaia dela, hausnartu beharra dago: errepresentazioak mugarik eduki beharko luke? Memoria testigantza fidagarrietan bakarrik oinarritu beharko litzateke? Fikzioak banalizatu egiten ditu gertaera lazgarriak? Biktimekiko errespetuz badaude jorratu beharko ez liratekeen eremuak?
Partaideak: Katixa Agirre, Itziar Alkorta (aurkezlea).
(Hizkuntza: euskara)

Ekainak 29, 19:00, hitzaldia
Holocausto por balas: colaboracionistas y testigos 
2021eko ekainean, laurogei urte bete dira "Holokausto por balas" izeneko jarduera kriminala hasi zenetik: alemaniarren armadak ekialderantz egin zuen erailketa masiboa. Ekintza horiek deuseztatze-eremuak sistematizatu aurrekoak dira, baina haien logika iragartzen dute. Gizarte zibilak genozidioan duen zeregina aztertuko da, eta holokaustoaren prozesu mailakatua eta planifikatua aztertuko da, eta nola konplizitatea eta lankidetza paroxismora iritsi ziren, deustatze-eremuetan Sonderkommandoa sortuz.
Partaideak: Marco González (Yahad - In Unumeko zuzendaria), Harkaitz Millán (GFAko Kultura Diputatua)
(Hizkuntza: gaztelania)

Babes eta higiene neurriak Areto nagusian

Ekitaldia zuzenean jarraitu