Emakume itzultzaileak

“Itzultzaileak zarete idazleen ordezkoak. Goizeko hitzetan bihurtzen dituzue gaueko hitz ilunak.” (KENNEDY, Douglas. El momento en que todo cambió).

Bixenta Mogel jotzen da lehenengo emakume itzultzailetzat eta, bestetik, baita euskaraz argitaratu zuen lehenengo idazletzat ere. XVIII. mendean, umetan, Markinan, anaia eta bera aritzen ziren Esoporen fabulak euskaratzen apaiza zen osaba baten ardurapean. Argitalpen honen izenburuan berariaz aipatzen da euskal baserritar eta gazteek uler zezaten eta jakitun izan zitezen egiten zuela: Ipui onac, ceintzuetan arquituco dituzten euscaldun necazari, ta gazte guziac eracaste ederrac beren vizitza zucentzeco. Liburuaren bukaeran berak idatzitako pare bat ipuin gehitu ziren baita ere. Bestetik, jakina da nagusia izanik eta alargundu zenean, Bizkaiko Foru Aldundirako itzulpenak egiten jardun zuela, baita beste estamentu batzurentzako ere: Luis de Borbón por la Divina Misericordia presbítero cardenal de la Santa Iglesia Romana... arzobispo de Toledo á mi muy amado... Cabildo de mi Santa Iglesia Primada... : [carta pastoral con motivo de haberse proclamado la constitución]. 

 

Mogelen ondoren, beste emakume batzuk ere aritu dira itzulpengintzan ofizio gisa, nahiz eta kasu guztietan dedikazio esklusiboarekin ez izan. Luze joko luke guztiak zerrendatzeak. Balio du lan egiteko moduari buruzko zenbait praktiken aipamen txiki batek. Izan ere badugu KMK Liburutegian lan horien aztarna.

Yolanda Arrieta Malaxetxebarriak bere bizitza nobela moduan idatzi zuen Argiaren alaba izeneko titulupean (gazteleraz La hija de las luces izenburuarekin argitaratu zena).    

Koro Navarro Etxeberriak lan asko euskeratu ditu, ingelesez idazten duten egile askorenak batetik, baina baita gazteleratik ere, Dolores Redondoren Hori guztia emango dizut. 

Bi aldiz jaso du Euskadi Saria. Lehena Isaac Bashevis Singer-en Zortzi kontakizun euskaratzeagatik eta, azkenengoz, Hemingwayren Fiesta. Eguzkia jaikitzen da. 

Arantxa Saban bezalako beste itzultzaile batzuk, egile bati atxikita daude. Sabanek , Bernardo Atxagaren zazpi kontakizun behintzat gaztelerara itzuli ditu.  

 

Mirentxu Larrañaga Sueskunen lana, berriz, zabala eta anitza da. Itzulpenen artean, hiru eleberri eta elkarlanean egindako lan baten zati bat nabarmentzen dira:

Maite Lopetegik italieratik itzuli ditu bi liburu hauek: Cesare Paveseren Bizitza lanbide 1997an eta Italo Svevoren Bidaia sentimental laburra 1998an.

 

Sara J. Turtle ingelesa du ama hizkuntza. Euskadi Saria lortu zuen 2013an bere senarra den Iñaki Mendiguren Bereziarturekin batera Tom Sawyeren abenturak liburuaren itzulpenagatik. Iñurrategi anaiak : mendiari bihotz emanak izeneko komikia euskaratik inglesera bihurtu zuen baita ere.

 

Komikiak aipatu ditugunez, Asterix itzultzen Usua Lasa aritu da, besteak beste.

 

Isabel Etxeberria Ramírezek Euskadi Saria lortu zuen ere 2018an ingelesetik Alice Munroren Etsaiak, lagunak, ezkongaiak, maitaleak, senar-emazteak itzultzeagatik. Portugeratik Antonio Damasioren Descartesen hutsegitea euskaratu zuen lehendik 2012an. John Dewiren Artea esperientzia gisaren itzulpena ere berak egina da.

 

Pilar Iparragirre Lazkanok haurrentzako ipuin bat alemanetik itzuli zuen: Eskubeltz taldearen abenturak. 

 

Dauden guztiak dira, baina diren guztiak ez daude. Nor izango da azken itzultzailea? Eta zein azken itzulpena? Hau ezin da jakin. Eta hobe horrela. Horrek esan nahi du idazten ari dela.