Iturralde eta beste bidaiak

Pablo Donezarrek lan grafikoa, ikus-entzunezkoa eta instalazio bat erabiltzen ditu KOLDO MITXELENA eraikineko hiru gunetan banatuta:

Eraikineko atarian hasten da erakusketa. Donezarrek Pedro de Iturralde marinel gipuzkoarraren itxurazko bidaia koadernoa jarri du bertan. Hogei orrialde, 17 marrazki eta Jorge Luis Borgesek denboraren igarotzearen inguruan idatzitako testuak ditu koadernoak. Koadernoarekin batera, egileak sortutako txapelak daude ikusgai; marinelaren tripulazioan lanean ari ziren gizonenak omen diren txapelak, hain zuzen.

Iturralde eta beste bidaiak erakusketako lan bat Erakusketak atariko eskaileretan jarraitzen du. Donezarrek planeta arteko bidaia bat antzematen duen bideo bat sortu du hemen kokatzeko. Agertzen eta desagertzen diren testuak proiektatzen dira eskaileretan. "Bi proiektore daude, gauza bera denbora ezberdinean ematen. Eskaileraren diagonalak irudiak apurtzen ditu", aipatu du egileak. Bere ustetan, bigarren bidaia honek aurrekoak erakusten zituen mugak gainditzen ditu.

Ganbaran dago erakusketaren azken atala, hondamena dirudien instalazio bat. "Denboraren igarotzea da berriz ere", esan du egileak. Lan honekin batera bi argazki serie ikus ditzake jendeak. Lehenengoak, Nunca digas que es un sueño izenburupean, jendea bizi izan zen leku bat erakusten du, orain hondarrak baino ageri ez direla. Bigarrena, "Ni caminos ni barcos para ti", aintzinako paradisu baten suntsipena da.

Pedro de Iturralde

1469. urtean jaio zen Pedro de Iturralde. Lizartzakoa zen eta kartografo eta nabigatzailea izan zen. 1998. urtean herri honetako udaletxea berriztatzerakoan dirudienez bereak ziren agiri batzuk aurkitu zituzten.

Lisboako Nabigazioren Historia Institutoan (Mendebaldeko Indiak) Kapitulazio liburuan artxibatua gordetzen den bezala, 1489an Portugalgo Cascais portutik atera zen espedizioan parte hartu zuen Pedro de Iturraldek, Alquino da Silva espedizio kapitain nagusiaren agintepean.

Bidaiaren helburua Bizkaiko Golkoko arrantzaleek zeharkatzen zituzten Ozeano Atlantiko Iparraldeko lurrak eta kalak ezagutzea eta kartografiatzea zen; izan ere, Iturralde lizartzarra zenez, nahiko ongi ezagutuko baitzituen inguru haiek.

Espedizio honek hitzarmen akordio sekretu bat zuen. Bertan bere bidaia mendebaldera zuzentzea agintzen zitzaion Alquino da Silvari eta, lurralde berriak aurkitzen bazituen, datuak eta kokalekuak hartzea, Portugaleko koroak erabiltzeko.

Fisterra parean, ekaitz gogor bat gainditu ondoren, ontziak konpondu ahal izateko norabidez aldatzera behartuta zeuden. Seguruenik Iturralderen bitartez, Lizartzako ontziolan porturatu ziren. Garai haietan, Araxes ibaia nabigagarria zen eta Kantauri itsasoarekin komunikatuta zegoen.

Ontziak konponduta, berriro Iparralderantz abiatu ziren, eta Islandiaraino iritsi ziren; hala dio behintzat Lisboako artxiboan dagoen eskutitz batek, urte hartako apirilaren 21an idatzitakoa.

Espedizio honen berri gehiagorik ez zen sekula izan eta hurrengo urtean tripulazio osoa galdutzat jo zuten.

Agiriak aurkitu izanak espedizioa aurrera jarraitu zuela adierazten du. Hauen arabera, mendebaldean lehorreratu ziren, 45º Ipar latitudean, 69º Mendebalde longitudean, eta harremanak izan zituzten bertako biztanleekin, haietako batzuk europearrak; geroago, itsasbazterretik Hego-mendebalderantz gerturatu ziren gaur egun Fundy Badia bezala ezagutzen den lekuraino. Ordutik aurrera daturik ez du inork aurkitu.

Hala ere, Lizartzako udal artxibategian aurkitutako agiriek Pedro de Iturralde bere herrira itzuli zela pentsarazten dute.